ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 3، خرداد 1402 ، شماره پی در پی 85

بررسی ویژگیهای سبکی عجایب‌‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات طوسی با تأمّلی در سطح فکری

صفحه (137 - 153)
وحیده سلطانی‌نیا ، مریم غلامرضابیگی (نویسنده مسئول)، مریم شایگان
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1401

چکیده

زمینه و هدف: شناخت زمینه های فکری نویسندگان دوره های گذشته بویژه عجایب‌نگاران، از طریق مطالعه در چگونگی طرح موضوعات تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و... در آثار ایشان امکان‌پذیر است. در این راستا بررسی سبکی اثر محمدبن احمد طوسی میتواند به کشف بخشی از سطح فکری او بعنوان یکی از عجایب‌نگاران قرن ششم منجر شود.

روش مطالعه: در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی، استفاده شده است. این تحقیق میکوشد با مطالعه عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات، به بررسی ویژگیهای سبکی و واکاوی سطح فکری نویسنده در ارائه موضوعات مختلف بپردازد و از این گذرگاه به این پرسش پاسخ دهد که آیا سبک طوسی در توصیف پدیده ها متأثر از سطح فکری اوست؟

یافته ها: طوسی بعنوان یکی از عجایب‌نگاران آگاه قرن ششم، بیش از هر گروه فکری در رابطه با طرح موضوعات مختلف و توصیف پدیده ها، با مستندات دینی معتبر، به اعتبار نوشتاری خود افزوده است.

نتیجه‎گیری: بررسی سبکی عجایب‌‌نامۀ طوسی گویای آن است که زبان نویسنده، غالباً متأثر از اندیشه های دینی اوست. این اثر منبع ارزنده ای برای آشنایی با باورهای مردم آن دوره است. طوسی تلاش میکند با نفوذ در باورهای مردم، پیوند فکری ایشان با اندیشه های حاکم بر زمانه را با معرفی و شرح عجایب و غرایب، به اعتبار استنادات قرآنی و علمی حفظ نماید. او برای پرداختن عمیقتر به موضوعات، از سبک توصیفی خاصی استفاده نموده است.

کلمات کلیدی
عجایبنامه , محمد طوسی , سطح فکری , سبک توصیفی

• قرآن کریم
• اشکواری، محمدجعفر، موسوی، سیدجمال و صادقی مسعود، (1396)، «عجایب‌نگاری در تمدن اسلامی». مطالعات تاریخ اسلام، ش 33، صص 29-51.
• بهار، محمدتقی، (1386)، سبک‌شناسی، تهران: زوّار.
• بهار، مهرداد، (1395)، از اسطوره تا تاریخ. چاپ نهم، تهران: چشمه.
• رضایی محمد و خیری فهیمه، (1396)، «بررسی سبک‌شناسانه رمان ارمیا اثر رضا امیرخانی». ادبیات پایداری، ش 17، صص 133-156.
• شریفی، آزاده، (1397)، سبک‌شناسی کاربردی، تهران: فاطمی.
• شمیسا، سیروس، (1379)، سبک‌شناسی نثر، چاپ چهارم، تهران: میترا.
• صفا، ذبیح الله، (1356)، تاریخ ادبیات در ایران. جلد دوم، چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.
• طوسی، محمدبن احمد، (1391)، عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات، به اهتمام ستوده م. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
• مسعودی، علی بن حسین، (1378)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمۀ پاینده ا. جلد اول. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
• مطهری، مرتضی، (1380)، مجموعه آثار شهید مطهری، چاپ دهم. قم: صدرا.
• همدانی، محمدبن محمود، (1390)، عجایب‌نامه، ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: نشر مرکز.